1

In een tijd van ingewikkelde apparatuur, op volle toeren draaiende machines en snelle voertuigen, hangt je eigen leven en dat van je familie en vrienden in hoge mate af van de diverse bekwaamheden die anderen hebben.

In de handel, in de wetenschappen, zowel de natuurwetenschappen als de geesteswetenschappen, en bij de overheid, kan onbekwaamheid2 een gevaar betekenen voor het leven en de toekomst van enkelen of van velen.

Je kunt hier vast wel heel wat voorbeelden van vinden.

De Mens heeft altijd al de drang gevoeld om zijn lot in eigen handen te nemen. Bijgeloof, het gunstig stemmen van de juiste goden, rituele dansen vóór de jacht, het kan allemaal gezien worden als pogingen, hoe zwak en vruchteloos ook, om controle uit te oefenen over het lot.

Pas toen hij leerde nadenken, toen hij leerde kennis op de juiste waarde te schatten en die kennis bekwaam in praktijk te brengen, begon hij baas te worden over zijn omgeving. Het echte “geschenk uit de hemel” is misschien wel het vermogen om bekwaam te zijn.

Bij alledaagse bezigheden en activiteiten voelen mensen waardering voor behendigheid en kundigheid. Maar een held of een sportman verafgoden ze er bijna om.

De maatstaf voor echte bekwaamheid is het eindresultaat.

Hoe bekwamer iemand is, des te groter is zijn kans op een goed voortbestaan. Hoe gebrekkiger zijn bekwaamheid, des te groter de kans dat hij het niet redt in het leven.

Als iemand zich bezighoudt met iets waardevols, moedig hem dan aan er een hoog niveau van bekwaamheid in te bereiken. Verzuim nooit een complimentje of beloning te geven wanneer je ziet dat iemand iets op een bekwame manier aanpakt.

Verlang van mensen dat ze hoge eisen stellen aan hun werk. De maatstaf voor een goede samenleving is of jij, je familieleden en je vrienden er wel of niet veilig in kunnen leven.

Tot de ingrediënten van bekwaamheid behoren observeren, studeren en oefenen.

17-1. Kijk

Zie wat je zelf ziet, niet wat iemand anders zegt dat je ziet.

Jouw observatie is datgene wat jij observeert. Kijk rechtstreeks naar de dingen, naar het leven, en naar anderen; kijk niet door een waas van vooroordelen, een sluier van angst of de interpretatie van een ander.

Breng mensen ertoe te kijken in plaats van met hen te bekvechten. De grofste leugens kunnen worden ontzenuwd, het grootste bedrog kan worden ontmaskerd, de ingewikkeldste vraagstukken kunnen worden opgelost, de meest opmerkelijke dingen kunnen aan het licht worden gebracht, gewoon door er rustig op aan te dringen dat de persoon in kwestie kijkt.

Wanneer iemand iets zo verwarrend en moeilijk vindt dat hij het nauwelijks kan verdragen of wanneer zijn gedachten eindeloos in een kringetje ronddraaien, laat hem dan gewoon wat afstand nemen van de zaak en ernaar kijken.

De dingen die hij dan opmerkt zijn meestal erg voor de hand liggend, als hij ze maar eenmaal met eigen ogen heeft gezien. Daarna kan hij aan de slag gaan en er iets aan gaan doen. Maar als hij het niet zelf ziet, als hij het niet zelf observeert, is het voor hem misschien niet zo reëel, en dan zal geen enkel advies, geen enkel bevel en geen enkele straf ter wereld een einde kunnen maken aan zijn verwarring.

Men kan hem wel wijzen in welke richting hij moet kijken en hem op het hart drukken dan ook eens echt te kijken, maar hij zal toch zijn eigen conclusies moeten trekken.

Of het nu een kind is of een volwassene, iemand ziet alleen wat hij zelf ziet, en dat is voor hem de werkelijkheid.

Echte bekwaamheid berust op iemands eigen vermogen om te observeren. Men kan alleen maar handig en zelfverzekerd worden als men uitgaat van de realiteit die men zelf geobserveerd heeft.

17-2. Leer

Is het je ooit overkomen dat iemand anders verkeerde informatie over je gekregen had? En heb je daardoor weleens moeilijkheden ondervonden?

Dat kan je enig idee geven van de verwarring die verkeerde informatie kan aanrichten.

Het kan best zijn dat je zelf ook verkeerde informatie over iemand hebt gekregen.

Door onjuiste informatie te scheiden van de juiste, ontstaat er begrip.

Er is veel onjuiste informatie in omloop. Voor een deel zijn het verzinsels van kwaadwillige mensen die daarmee hun eigen belangen denken te dienen. En voor een deel vloeit het volkomen voort uit onbekendheid met de werkelijke feiten. Het kan verhinderen dat mensen de juiste informatie accepteren.

Het proces van leren bestaat voornamelijk uit het zorgvuldig bekijken van de beschikbare informatie, het uitzoeken wat daarvan waar is en wat daarvan niet waar is, en wat belangrijk en onbelangrijk is, om op die manier te komen tot het trekken van conclusies die in de praktijk bruikbaar zijn. Als we het zo aanpakken, zijn we al flink op weg om bekwaam te worden.

Het criterium voor elke “waarheid” is of deze al of niet waar is voor jou. Als je alle gegevens erover hebt verkregen, als je van alle onbegrepen en verkeerd begrepen woorden erin de betekenis hebt opgehelderd en als je met eigen ogen hebt bekeken hoe het er in werkelijkheid uitziet, maar je bent er nog steeds niet van overtuigd dat het waar is, dan is het wat jou betreft ook niet waar. Verwerp het. Als je wilt, kun je daarna nog verder gaan en voor jezelf bepalen wat er dan volgens jou wél waar is. Per slot van rekening ben jij degene die het al of niet moet gaan gebruiken, en die er al of niet mee moet kunnen denken. Als je “feiten” of “waarheden” blindelings accepteert, alleen maar omdat je te horen krijgt dat je ze moet accepteren, ook al heb je zelf de indruk dat die “feiten” en “waarheden” onwaar of zelfs gelogen zijn, dan kan het eindresultaat bijzonder triest zijn. Dat is de doodlopende steeg naar de vuilnisbak van onbekwaamheid.

Iets leren brengt voor een deel ook met zich mee dat je bepaalde dingen gewoon in je geheugen moet opslaan, zoals de spelling van woorden, de tafels van vermenigvuldiging en wiskundige tabellen of formules, of de volgorde waarin knoppen moeten worden ingedrukt. Maar zelfs als je dingen gewoon uit je hoofd leert, moet je toch weten waar de materie toe dient, en hoe en wanneer je het moet gebruiken.

Het proces van leren is niet gewoon het opstapelen van gegevens boven op eerdere gegevens. Het is een proces waarbij je nieuwe inzichten krijgt en betere manieren ontdekt om dingen in praktijk te brengen.

Mensen met wie het goed gaat in het leven, houden eigenlijk nooit op met studeren en met nieuwe dingen leren. Een bekwame technicus zorgt ervoor dat hij op de hoogte blijft van nieuwe methoden; een goede sportman houdt de nieuwe ontwikkelingen bij in zijn sport; en iedere vakman heeft zijn vakliteratuur bij de hand en raadpleegt die.

Of het nu een nieuw model eierklutser of wasmachine is, of de pas uitgekomen “auto van het jaar”, je moet ze allemaal enigszins bestuderen of er iets over leren, voordat je er op een bekwame manier mee kunt omgaan. Als je dat overslaat gebeuren er ongelukken in de keuken of liggen er stapels bloederige autowrakken op de snelwegen.

Iemand is heel arrogant als hij denkt dat er voor hem niets meer te leren valt in het leven. En hij lijdt aan een gevaarlijke blindheid als hij zijn vooroordelen en verkeerde informatie niet kan loslaten en ze niet kan vervangen door feiten en waarheden die beter van pas kunnen komen in zijn eigen leven en dat van anderen.

Er bestaan manieren om zo te studeren dat je werkelijk iets leert en het geleerde ook echt kunt gebruiken. Het komt er in het kort op neer dat je beschikt over een leraar en/of leerboeken die weten waar ze het over hebben, dat je de betekenis van elk woord opheldert dat je niet volledig begrijpt, dat je naslagwerken raadpleegt en/of met eigen ogen bekijkt hoe het vak of het onderwerp in praktijk wordt gebracht, dat je de verkeerde informatie ontzenuwt die je misschien over het onderwerp had gekregen, dat je uitzift welke gegevens juist zijn en welke onjuist, waarbij je uitgaat van wat nu waar is geworden voor jou. Het eindresultaat daarvan is zekerheid en potentiële bekwaamheid. Het kan echt een verhelderende en lonende ervaring zijn die te vergelijken is met het beklimmen van een verraderlijke berghelling vol doornstruiken: als je eenmaal de top hebt bereikt, heb je een tot dan toe ongekend uitzicht over de hele wijde wereld.

Wil een beschaving in stand blijven dan zal zij op haar scholen de methoden en vaardigheden van het studeren moeten stimuleren. Een school is niet een plaats waar je kinderen heen brengt om te voorkomen dat ze je overdag voor de voeten lopen. Als een school alleen daarvoor zou dienen, zou het een veel te kostbare aangelegenheid zijn. Het is ook geen papegaaienfabriek. De school is een plaats waar je moet leren studeren en waar kinderen kunnen worden voorbereid om met de realiteit overweg te kunnen zodat ze leren er verstandig mee om te gaan. De school is een plaats waar kinderen worden klaargestoomd om de wereld van morgen over te nemen van de volwassenen van vandaag, die dan van middelbare of hoge leeftijd zullen zijn.

Verstokte criminelen hebben nooit geleerd om te leren. De rechterlijke instanties proberen hun telkens weer bij te brengen dat ze opnieuw naar de gevangenis gestuurd zullen worden als ze weer dezelfde misdrijven plegen, maar de meesten gaan toch weer de fout in en worden opnieuw gevangengezet. In feite zijn criminelen er de oorzaak van dat er steeds meer wetten komen: de fatsoenlijke burger is degene die zich aan de wet houdt. Criminelen doen dat per definitie niet: criminelen kunnen niet leren. Geen enkel bevel, geen enkel advies, geen enkele straf of dwangmaatregel heeft ooit uitwerking op iemand die niet weet hoe je moet leren en die niet kan leren.

Een van de kenmerken van een overheid die crimineel is geworden – wat in het verleden al een aantal malen is voorgekomen – is dat haar leiders niet in staat zijn om iets te leren. Ook al kunnen ze, uit alle in de geschiedenis opgetekende feiten en door gezond verstand, weten dat onderdrukking gevolgd wordt door rampspoed, toch was er een gewelddadige revolutie voor nodig om hen aan te pakken, of een Tweede Wereldoorlog om een Hitler weg te krijgen, en dat waren noodlottige gebeurtenissen voor de mensheid. Mensen als deze regeringsleiders leerden nergens iets van. Met open armen verwelkomden ze verkeerde informatie. Elk bewijs en elke waarheid wezen ze van de hand. Ze moesten wel weggevaagd worden.

Krankzinnigen zijn niet in staat om iets te leren. De feiten, de waarheid, de realiteit liggen totaal buiten hun bereik, ofwel omdat ze gedreven worden door verborgen kwaadaardige bedoelingen, ofwel omdat ze zo in het nauw zijn gebracht dat ze niet meer normaal kunnen denken. Zij zijn de verpersoonlijking van verkeerde informatie. Ze hebben niet de wil of het vermogen om werkelijk iets waar te nemen of te leren.

Talloze problemen op het persoonlijke en het sociale vlak vinden hun oorsprong in het onvermogen of de onwil om iets te leren.

Het leven van sommige mensen in je omgeving raakte ontspoord, omdat ze niet wisten hoe ze moesten studeren en omdat ze nergens iets van leerden. Je kunt je waarschijnlijk wel een aantal voorbeelden daarvan voor de geest halen.

Als we de mensen om ons heen er niet toe kunnen brengen om te studeren en iets te leren, kan ons eigen werk veel zwaarder en zelfs te zwaar worden, en kunnen onze mogelijkheden om ons in het leven te handhaven, sterk achteruitgaan.

We kunnen anderen helpen om te studeren en dingen te leren, al is het maar door de informatie die ze nodig hebben, binnen hun bereik te brengen. We kunnen al helpen door hun wat erkenning te geven voor wat ze geleerd hebben. We kunnen alleen al tot steun zijn door onze waardering te tonen voor ieder blijk van vooruitgang in bekwaamheid. Als we willen, kunnen we nog meer doen: we kunnen anderen tot steun zijn door ze – zonder erover in discussie te gaan – te helpen met het opsporen van verkeerde informatie, door ze te helpen met het vinden van woorden die ze niet hebben begrepen (en het ophelderen van de betekenis ervan) en door ze te helpen met het achterhalen en uit de weg ruimen van de redenen waarom ze niet leren of studeren

Het leven is grotendeels een kwestie van vallen en opstaan. Als iemand een fout heeft gemaakt, is het daarom beter om uit te zoeken hoe dat gekomen is en of hij er soms iets van kan leren, dan tegen hem uit te varen.

Wellicht merk je zo nu en dan tot je eigen verbazing dat iemands leven weer op orde is gekomen, alleen maar doordat je hem zover hebt gekregen dat hij ging studeren en iets ging leren. Je kunt daar ongetwijfeld allerlei manieren voor bedenken. En je zult ook vast wel merken dat de zachtzinnigere manieren het beste werken. De wereld is al hard genoeg voor mensen die niet kunnen leren.

17-3. Oefen.3

Wat men geleerd heeft, draagt pas vrucht wanneer men het toepast. Wijsheid kan natuurlijk nagestreefd worden omwille van wijsheid zelf; dat heeft zelfs een zekere schoonheid. Maar het is natuurlijk wel zo dat je nooit echt weet of je wijs bent of niet, totdat je de resultaten hebt gezien van pogingen om jouw wijsheid in praktijk te brengen.

Hoe goed je een bezigheid, een vaardigheid, of een beroep ook hebt bestudeerd – sloten graven, rechtspraak, techniek, koken, of wat dan ook – eens komt de proef op de som: kun je het ook DOEN? En voor het doen is oefening nodig.

Een stuntman in de filmindustrie die niet eerst oefent, raakt gewond. En een huisvrouw ook.

“Veiligheid” is niet echt een populair onderwerp. Het gaat gewoonlijk vergezeld van “pas op” en “langzaam aan”, en het kan mensen daarom het gevoel geven dat ze beperkingen krijgen opgelegd. Er is echter ook een andere kijk op mogelijk: als iemand werkelijk ergens in geoefend is, dan staan zijn vaardigheid en behendigheid op zo’n hoog peil dat hij geen acht meer hoeft te slaan op het “pas op” of “langzaam aan”. Je kunt een veilige, hoge handelingssnelheid alleen bereiken door te oefenen.

Je moet je vaardigheid en behendigheid op een peil brengen dat past bij de snelheid van de tijd waarin je leeft. En je krijgt dat voor elkaar door te oefenen.

Je kunt door te oefenen je ogen, je lichaam, je handen en je voeten zodanig oefenen dat ze gewoon “weten” wat ze moeten doen. Je hoeft niet meer “na te denken” om de kachel aan te zetten of de auto te parkeren – je DOET het gewoon. Bij elke bezigheid komt veel van wat doorgaat voor “talent”, in feite gewoon neer op oefening.

Als je niet elke beweging uitwerkt die je moet maken om iets te doen, en dan keer op keer uitvoert tot je het snel en nauwkeurig kunt doen, zonder er zelfs maar bij na te denken, kun je omstandigheden geschapen hebben waarin ongelukken plaatsvinden.

Statistieken wijzen uit dat de mensen die het minst geoefend zijn, gewoonlijk de meeste ongelukken krijgen.

Hetzelfde principe geldt voor een ambacht of een beroep waarbij je voornamelijk je verstand gebruikt. Een advocaat die niet door en door geoefend is in de procedure van een rechtszitting, heeft wellicht niet geleerd mentaal zo snel om te schakelen dat hij op een nieuwe wending in een zaak kan inspelen met een tegenzet; en dan verliest hij die zaak. Een pas beginnende, ongetrainde effectenmakelaar kan in enkele minuten een fortuin verliezen. Een onervaren verkoper die zijn verkooppraatje niet heeft gerepeteerd, kan verhongeren doordat hij niets verkoopt. De enig juiste oplossing is oefenen, oefenen, en nog eens oefenen!

Soms merkt men dat men niet kan toepassen wat men heeft geleerd. Als dat zo is, dan ligt het ofwel aan een verkeerde manier van studeren, ofwel aan de leraar of het studiemateriaal. De aanwijzingen lezen is soms heel iets anders dan proberen ze in praktijk te brengen.

Zo nu en dan leidt oefening nergens toe; in dat geval moet je het boek maar weggooien en helemaal overnieuw beginnen. Een voorbeeld daarvan zijn de geluidsopnamen voor films: als men zich hield aan de bestaande boeken over geluidsopnamen, kon men het gezang van een vogel niet beter laten klinken dan een misthoorn – dat is dan ook de reden waarom je in sommige films niet kunt verstaan wat de acteurs zeggen. Een goede geluidstechnicus moest het allemaal zelf uitzoeken om zijn werk te kunnen doen. Maar op hetzelfde terrein, de filmindustrie, komt men ook precies het tegenovergestelde tegen: er zijn verscheidene uitstekende handleidingen over belichting bij het filmen; als men de aanwijzingen erin exact opvolgt, krijgt men een prachtig resultaat.

Het is jammer, vooral in een samenleving waarin snelheid en techniek een grote rol spelen, dat niet elke activiteit op bruikbare en begrijpelijke wijze in een handleiding beschreven staat. Maar dat hoeft geen belemmering te zijn. Waardeer het als er over een onderwerp wel goede boeken bestaan, en bestudeer die dan goed. En als ze niet bestaan, zoek dan alle beschikbare informatie bijeen, bestudeer die, en werk de rest ervan zelf uit.

Maar theorieën en informatie dragen pas vrucht als ze in praktijk worden gebracht en dan nog alleen wanneer dat gepaard gaat met oefenen.

Je loopt risico als de mensen in je omgeving hun vaardigheden niet oefenen tot ze die werkelijk goed kunnen TOEPASSEN. Er is een enorm verschil tussen “goed genoeg” en professionele kundigheid en behendigheid. Die kloof wordt overbrugd met oefenen.

Breng mensen ertoe te kijken, de dingen te bestuderen, ze voor zichzelf uit te werken en ze dan toe te passen. En als dat goed gaat, breng hen er dan toe erop te oefenen, te oefenen en nog eens te oefenen, totdat ze er het peil van een vakman in hebben bereikt.

Er is heel wat plezier te beleven aan vaardigheid, behendigheid en snelheid, maar de veiligheid is alleen gewaarborgd als ze gepaard gaan met geoefend zijn. Proberen te leven met trage mensen in een snelle wereld is niet zo veilig.

De weg naar een gelukkig leven kan het best worden bewandeld met bekwame metgezellen
.

1. 1. bekwaam: in staat om de dingen die je doet goed te doen; vaardig in wat je doet; in staat om te voldoen aan de eisen die je bezigheden aan je stellen.
2. 2. onbekwaamheid: gebrek aan de nodige kennis, vaardigheid of bekwaamheid;
   ongeschoold en onbekwaam zijn; steeds fouten en vergissingen maken; klungeligheid.
3. 3. oefenen: iets trainen of herhaaldelijk uitvoeren om een vaardigheid te verkrijgen of die te verbeteren.