Dit is een positieve versie van “De Gulden Regel”.

Wees niet verbaasd als iemand boos lijkt te worden wanneer hij te horen krijgt dat hij “zich goed moet gedragen”. Dat hoeft helemaal niets te maken te hebben met het idee dat hij “zich goed moet gedragen”: het kan best zijn dat het komt omdat hij eigenlijk niet goed begrijpt wat ermee wordt bedoeld.

Je kunt te maken krijgen met allerlei tegenstrijdige meningen en verwarde ideeën over wat “goed gedrag” nu eigenlijk is. Het kan zijn dat je nooit hebt begrepen – ook al begreep de onderwijzer het wel – waarom je een slecht cijfer kreeg voor “gedrag”. Het kan zelfs zijn dat je er onjuiste informatie over hebt gekregen, of dat je voor jezelf onjuiste informatie gewoon maar hebt aangenomen, zoals “kinderen mogen wel gezien maar niet gehoord worden” en “je goed gedragen betekent dat je stil moet zitten”.

Er bestaat echter een manier om dit alles tot ieders volle tevredenheid op te lossen.

Bijna overal en altijd heeft de Mens bewondering en ontzag gehad voor bepaalde waarden. Dit worden de deugden genoemd.1 Ze werden voorheen toegeschreven aan wijzen, vromen, heiligen en goden. Ze maakten het verschil uit tussen een barbaar en een beschaafd mens, tussen chaos en een fatsoenlijke samenleving.

Er is beslist geen boodschap vanuit de hemel voor nodig, of een moeizame zoektocht door de dikke boeken van de filosofen, om erachter te komen wat “goed” is. Je kunt het ook op eigen houtje ontdekken.

Vrijwel iedereen kan het voor zichzelf uitwerken.

Als je in gedachten nagaat hoe je door anderen behandeld zou willen worden, dan zouden daaruit de menselijke deugden te voorschijn komen. Probeer gewoon te bedenken hoe jij door anderen behandeld zou willen worden.

Je zou misschien in de eerste plaats rechtvaardig behandeld willen worden; je zou niet willen dat anderen leugens over je vertellen of dat ze je vals beschuldigen of een al te hard oordeel over je vellen. Ja toch?

Je zou waarschijnlijk willen dat je vrienden en collega’s loyaal zijn: je zou niet willen dat ze je in de steek laten.

Je zou wellicht sportief behandeld willen worden; je zou niet misleid of voor de gek gehouden willen worden.

Je zou willen dat andere mensen eerlijk zijn in de omgang met je. Je zou willen dat ze oprecht zijn tegenover je en je niet bedriegen. Toch?

Je wordt vermoedelijk graag vriendelijk behandeld, zonder wreedheden.

Je zou misschien willen dat andere mensen begripvol zijn en rekening houden met je rechten en gevoelens.

Wanneer je in de put zit, zou je wellicht graag zien dat anderen met je begaan zijn.

Je zou vermoedelijk willen dat anderen zelfbeheersing aan de dag leggen in plaats van tegen je tekeer te gaan. Ja toch?

Als je gebreken of tekortkomingen had, of als je een vergissing maakte, zou je wellicht willen dat anderen verdraagzaam zijn en je niet bekritiseren.

Je zou liever zien dat anderen vergevingsgezind zijn in plaats van zich te concentreren op afkeuring en bestraffing. Of niet soms?

Je zou wellicht willen dat anderen zich welwillend opstellen tegenover je, niet zelfzuchtig of gierig.

Mogelijk zou je willen dat anderen vertrouwen in je hebben en niet altijd aan je twijfelen.

Je zou vermoedelijk liever hebben dat anderen respect voor je tonen dan dat ze je beledigen.

Waarschijnlijk zou je willen dat anderen beleefd tegen je zijn en dat ze je waardig behandelen. Ja toch?

Je zou het wellicht prettig vinden als de mensen je bewonderen.

Als je iets voor anderen doet, vind je het misschien prettig als ze je waarderen. Toch?

Je zou vermoedelijk willen dat anderen aardig tegen je zijn.

Van sommigen zou je wellicht liefde willen ontvangen.

En bovenal zou je niet willen dat die mensen bij dit alles alleen maar doen alsof; je zou willen dat hun houding helemaal echt is en hun gedrag integer.

Je kunt waarschijnlijk nog wel andere punten bedenken. En dan heb je ook nog de leefregels uit dit boek. Maar met het bovenstaande zou je tot een soort samenvatting komen van wat de deugden worden genoemd.

Er is niet veel verbeeldingskracht voor nodig om te beseffen dat we een prettig leven zouden hebben als we door de mensen om ons heen in het algemeen op de hierboven beschreven manier zouden worden behandeld. En het is niet waarschijnlijk dat we een hekel zouden krijgen aan degenen die ons op die manier behandelen.

Nu zien we, als we naar relaties tussen mensen kijken, een interessant verschijnsel2 aan het werk. Als iemand tegen een ander schreeuwt, heeft die ander de neiging om terug te schreeuwen. Iemand wordt ongeveer op dezelfde manier behandeld als hij anderen behandelt; eigenlijk geeft hij zelf het voorbeeld van de manier waarop hij moet worden behandeld. A is onaardig tegen B, dus B is onaardig tegen A. A is vriendelijk tegen B, dus B is vriendelijk tegen A. Ongetwijfeld heb je dit voortdurend om je heen zien plaatsvinden. Joris haat alle vrouwen, dus vrouwen hebben al gauw de neiging Joris te haten. Carel gedraagt zich onbehouwen tegenover iedereen, dus anderen hebben al gauw de neiging zich onbehouwen te gedragen tegenover Carel – en als ze dat niet openlijk durven te doen, koesteren ze misschien innerlijk een verborgen drang om zich tegenover Carel werkelijk heel onbehouwen te gedragen als ze ooit de kans krijgen.

In de onwerkelijke wereld van de romans en de film zien we beleefde schurken aan het hoofd staan van ongelofelijk efficiënte bendes, en zien we eenzame helden die uitgesproken lomp zijn.3 Zo is het leven in werkelijkheid niet: echte schurken zijn gewoonlijk nogal onbehouwen en hun handlangers zijn nog erger; Napoleon en Hitler werden links en rechts door hun eigen mensen bedrogen. Echte helden zijn de kalmste mensen die je ooit bent tegengekomen en tegenover hun vrienden zijn ze bijzonder hoffelijk.

Als je het geluk hebt kennis te maken met de mannen en vrouwen die in hun beroep aan de top staan, word je getroffen door wat zo vaak van hen wordt gezegd, namelijk, dat het zo ongeveer de aardigste mensen zijn die je ooit hebt ontmoet. Dat is een van de redenen waarom ze aan de top staan: de meesten van hen proberen anderen goed te behandelen. En de mensen om hen heen reageren daarop door hen in het algemeen ook goed te behandelen en hun zelfs de paar tekortkomingen die ze hebben, te vergeven.

Oké, we kunnen nu dus voor onszelf uitwerken wat de menselijke deugden zijn door gewoon te kijken hoe we zelf zouden willen worden behandeld. En iedereen zal het er wel over eens zijn, dat we daarmee een eind hebben gemaakt aan elke mogelijke verwarring over wat “goed gedrag” nu eigenlijk is. Je goed gedragen heeft niets te maken met nietsdoen en stilzitten, met je handen in je schoot, zonder iets te zeggen. “Je goed gedragen” kan een bijzonder sterke en positieve invloed hebben.

Er valt weinig vreugde te beleven aan sombere, ingetogen plechtstatigheid. Mensen uit vroeger tijden gaven weleens de indruk dat je, om deugdzaam te zijn, een streng en naargeestig soort leven moest leiden; meestal wilden ze je laten geloven dat alles wat maar op plezier leek, voortkwam uit verdorvenheid; niets is echter minder waar. Vreugde en plezier komen niet voort uit immorele neigingen! Integendeel! Vreugde en plezier kunnen alleen ontstaan in een eerlijk hart; immorele mensen leiden een ongelofelijk tragisch leven, vol leed en ellende. De menselijke deugden hebben heel weinig te maken met somber zijn. Ze vormen juist de zonnige kant van het leven zelf.

Wat zou er volgens jou gebeuren als we zouden proberen de mensen in onze omgeving te behandelen met

rechtvaardigheid,
loyaliteit,
sportiviteit,
eerlijkheid,
oprechtheid,
vriendelijkheid,
begrip,
begaandheid,
zelfbeheersing,
verdraagzaamheid,
vergevingsgezindheid,
welwillendheid,
vertrouwen,
respect,
beleefdheid,
waardigheid,
bewondering,
vriendschap
en liefde,
terwijl we daarbij bovendien onze integriteit zouden bewaren?

Er zou wat tijd overheen kunnen gaan, maar denk je niet dat er dan velen zouden zijn die zouden gaan proberen ons op dezelfde manier te behandelen?

Zelfs als we rekening houden met een incidentele misser – een bericht waardoor we ons kapot schrikken, een inbreker die we een dreun op zijn hoofd geven, de halve gare die we uitschelden omdat hij met een slakkengang op de linker rijbaan blijft hangen terwijl we toch al laat zijn voor ons werk – zouden onze relaties met anderen toch duidelijk op een beter peil zijn aanbeland. Onze voortbestaanskansen zouden flink zijn toegenomen. En ons leven zou beslist gelukkiger zijn.

We kunnen wel degelijk invloed uitoefenen op het gedrag van de mensen in onze omgeving. En als dat nog niet het geval is, kunnen we zorgen dat we het op een gemakkelijke manier bereiken door gewoon iedere dag één deugd uit te kiezen en ons daar gedurende die dag op toe te leggen. Als we het zo aanpakken, krijgen we ze uiteindelijk allemaal onder de knie.

Nog afgezien van de vruchten die we er zelf van plukken, zouden we zo ook een handje helpen bij het laten ontstaan van een nieuw tijdperk voor de relaties tussen mensen, al is het maar op kleine schaal.

Een kiezelsteentje dat in een vijver wordt geworpen, kan een rimpeling veroorzaken die tot aan de verste oevers reikt.

Het toepassen van de leefregel
“Probeer anderen te behandelen
zoals je zelf behandeld zou willen worden”
maakt de weg naar een gelukkig leven
een stuk zonniger.

1. 1. deugden: de ideale eigenschappen met betrekking tot goed menselijk gedrag.
2. 2. verschijnsel: een feit of gebeurtenis die je duidelijk kunt waarnemen.
3. 3. lomp: onbeholpen; grof en ongemanierd; over weinig beschaafdheid beschikkend.